Eerst grijs dan wit dan blauw

Periode c - blauw

Primaire gegevens

Auteur: Margriet de Moor
Titel: Eerst grijs dan wit dan blauw
Plaats van uitgave:  …
Uitgeverij: contact
Jaar van uitgave: 1991

Samenvatting

Erik, een oogarts, gaat op een dag in 1982 naar zijn werk in Leiden. Tijdens zijn rit naar zijn werk komt hij langs het huis van zijn vriend Robert. Bij dit huis wordt zijn aandacht getrokken door één van hun honden die buiten staat te blaffen. Als Erik naar binnen gaat, treft hij de vrouw van Robert, Magda, levenloos aan in huis. Robert zit verdwaasd in een hoekje met een zilveren dolk naast hem. Erik vermoedt dat Robert zijn eigen vrouw vermoord heeft.
Erik duikt met zijn gedachten meteen naar het verleden. Hij denkt aan hoe Robert en Magda elkaar ontmoet hebben. Tijdens deze ontmoeting vertelde Magda Erik dat zij en Robert een huis in de Cevennen gekocht hadden. Na een tijd komen ze weer terug en gaat Robert aan de slag als directeur bij een metaalbedrijf. Ineens komt Erik terug in de realiteit en beseft hij zich wat er aan de hand is: Magda ligt dood voor hem. Hij besluit de politie te bellen. Robert en Erik worden beide meegenomen naar het politiebureau. Hierbij is Robert de verdachte van de moord op Magda.
Dan bestaat het verhaal alleen nog maar uit flashbacks. In 1980 is Magda weggelopen van huis. Niemand weet waar ze uithangt, zo ook haar vriend Robert niet. Zelfs een televisieoproep helpt niet: Magda blijft spoorloos verdwenen.
Na een tijdje komt Magda onverwachts terug. Robert is zo in de war dat hij niks over haar verdwijning durft te vragen. Vanaf dat moment verandert het perspectief van het verhaal naar het perspectief van Magda, waardoor de lezer erachter komt waarom Magda vertrokken is.
Magda brengt voor haar vertrek de honden bij Erik en zijn vrouw. Vervolgens gaat ze naar haar schoonzus en schoonmoeder. Als Magda daar geweest is pakt ze de trein via Parijs naar de Cevennen. Ze gaat terug naar de plek waar Robert en zij eerder gewoond hebben. In de Cevennen vindt ze een baantje als serveerster en gaat ze met verschillende mannen een relatie aan.
Dan pakt Magda in 1981 het vliegtuig naar Gaspe. Dit is de plek waar Robert en zij elkaar hebben leren kennen. In Gaspe zoekt Magda wat oude vrienden op en bezoekt ze het graf van haar overleden moeder. De relatie met Robert kan ze echter niet vergeten, waardoor ze na een paar weken besluit om weer naar huis te vertrekken.
Dan verandert het perspectief van het verhaal naar Nellie en Gaby. Nellie is de vrouw van Erik en Gaby is de zoon van Nellie en Erik. Vlak voor de begrafenis denkt Nellie aan hoe haar leven veranderde nadat haar autistische zoon Gaby geboren is. Samen met Erik kleden ze zich netjes aan, waarna ze met z’n drieën naar de begrafenis van Magda gaan.

 

Verdieping

Tijdverloop en decor

Deel 1 en 4 spelen in het heden, deel 2 en 3 in het verleden. Het boek is een geheel van flashbacks en dingen die in het ‘heden’ gebeuren. De vroegste flashback is van Magda als ze 9 jaar oud is. Het verhaalheden is ongeveer twintig jaar na de geboorte van Gaby (op 22 januari 1964), dus 1983. Het verhaalheden loopt vanaf de vooravond tot de moord op Magda tot aan haar begrafenis. Het verhaal bevat veel flashbacks en is daardoor niet chronologisch. Er komen zowel versnellingen (‘Noord-Frankrijk raasde voorbij.’) als vertragingen (vaak een korte periode met veel gedachtes) als een vooruitwijzing in het boek voor. De vooruitwijzing zit in de droom van Magda als ze Robert heeft leren kennen: ze droomt dat ze aan de hand van haar vader/Robert een smal mes op een ritsrichel ziet liggen. Dit wijst vooruit naar haar moord.

Belangrijke ruimtes zijn: Kamer van Robert: contrast: Het is een mooie zomerse kamer, met de ramen open en de vogels fluiten maar hier vermoordt hij wel zijn vrouw. Woonplaats Katwijk aan zee: parallel: regen wind, vies. Dit komt overeen met wat Magda voor die plek voelt, het staat voor haar gelijk aan beperking en beknoptheid. De treinrit van Magda: Parallel: omdat zij hier vrijheid voelt, en het is een plek waar iedereen opgelucht zit.

Vertelwijze

Het verhaal is opgebouwd uit vier verschillende delen. Elk deel wordt vanuit een ander perspectief verteld. Hieronder staan de verschillende gebruikte perspectieven:

Deel één wordt geschreven vanuit het auctoriaal perspectief. Het auctoriaal perspectief wordt ook wel de alwetende verteller genoemd. Iemand van ‘bovenaf’, die niks met het verhaal te maken heeft, vertelt het verhaal. Het verhaal wordt hier door de ogen van Erik verteld.

Deel twee wordt ook geschreven vanuit het auctoriaal perspectief. In deel twee wordt het verhaal echter door de ogen van Robert verteld.

Deel drie wordt vanuit het ik-perspectief verteld. Het verhaal wordt dan door de ogen van Magda verteld. De gedachtes en handelingen van Magda komen hierbij naar voren.

Deel vier wordt ook vanuit het auctoriaal perspectief verteld. Het verhaal wordt hier door de ogen van Nelly en Gaby verteld.

Thema

Vriendschap
Vriendschap speelt een belangrijke rol in dit verhaal. Erik en Robert zijn al van jongs af aan bevriend met elkaar. Ze hebben heel veel met elkaar gedeeld en kennen elkaar door en door.

Eenzaamheid
Robert voelt zich tijdens de verdwijning van zijn vrouw Magda erg eenzaam. Hij vindt het vreselijk dat hij niet weet waar zij zich bevindt en dat ze niks van haar laat horen.

Moord
Erik komt erachter dat Robert zijn eigen vriendin Magda heeft neergestoken. Erik treft haar levenloos in huis aan. Waarom Robert dit gedaan heeft is niet bekend. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat Magda zonder iets te zeggen naar Frankrijk vertrokken is. In die tijd heeft Robert zich erg eenzaam en alleen gevoeld.

 

Personages 

Robert Noort

Robert Noort is al van jongs af aan bevriend met Erik. Hij is kunstschilder van beroep en werkt als directeur in een metaalfabriek terecht. Robert wil graag alles naar zijn eigen hand zetten, waardoor hij regelmatig heftige discussies met zijn vrouw Magda heeft.

Magda

Magda is de vrouw van Robert. Ook zij heeft een eigen wil, waardoor Robert en zij regelmatig botsen. Daarnaast is Magda slecht in communiceren. Zo vertrekt ze voor een tijdje naar het buitenland, zonder haar man hiervan op de hoogte te brengen.

Erik

Erik is getrouwd met Nellie. Samen hebben ze een autistische zoon. Erik is een nette man die oogarts van beroep is. Erik is erg veel met zichzelf bezig en kan af en toe egoïstisch overkomen. Daarnaast is hij erg dromerig.

Nellie

Nellie is de vrouw van Erik. Ze is een vrouw die veel aandacht besteed aan haar gezin. De relatie tussen haar en haar autistische zoon verloopt moeizaam. Ze vindt het moeilijk om te accepteren dat haar zoon autisme heeft.

Titel en motto

Titel:

De titel ‘Eerst grijs dan wit dan blauw’ is niet eenvoudig te verklaren. Wat als lezer als eerste opvalt is dat in het verhaal de drie verschillende kleuren regelmatig terug komen. Toch is dit niet de verklaring van de titel.

Als Magda acht jaar is komt ze bewust in aanraking met de dood. Magda zit dan samen met haar moeder op een boot naar Canada en ziet een dood baby’tje. Onderstaand een quote hoe Magda reageert als ze het dode baby’tje ziet:
‘Vertel het me’, vroeg ik zachtjes aan de baby. ‘Is het waar dat eerst alles grijs wordt, dan wit, dan blauw en dat je dan naar de sterren vliegt?’ (bladzijde 159). In deze quote komt de titel van het verhaal naar voren. Als je het verhaal leest kom je er dus achter dat de titel met de dood te maken. En de dood is dus niet geheel toevallig een belangrijk motief in dit verhaal.

Motto: 

Het motto van deze roman luidt als volgt: ‘Ich fühle luft von anderen Planeten’. Dit citaat komt uit een strijkkwartet van de componist Arnold Schönberg. Deze heeft aan de laatste twee delen van dit strijkkwartet een sopraansolo toegevoegd. Het citaat komt uit de tekst van het derde deel, het begin van het gedicht ‘Entrückung’ van de Duitse dichter Stefan George. Dit houdt in, dat er niet vier, maar vijf stemmen zijn (de vier strijkers en de sopraan), dat ook in het boek bij nader inzien het geval is (Erik, Robert, Magda, Nellie en ook Gaby).
Het citaat is een opmerkelijke, omdat lucht voelen van andere planeten normaal gesproken niet kan. De wereld van planeten en sterren is die van Gaby. Nellie hoorde bovendien bij zijn geboorte dat ze zich moest voorstellen dat het kind niets van zijn omgeving begreep: ‘stel je maar voor dat hij van een andere planeet komt, een planeet waar onze ruimte, onze tijd, onze veranderlijkheid van de dingen niet gelden.’ (p. 253) Het motto wijst dus op de vijf verschillende stemmen en het ongewone ervan: weergave van de gedachten van een autistische jongen.

 

Keuze opdracht